Bij onder meer de politie, de rechterlijke macht en de drinkwatervoorziening is de schaalvergroting te ver doorgeschoten.
Dit geldt ook voor schaalvergrotingen van verpleeg- en verzorgingshuizen, het hoger beroepsonderwijs en ziekenhuizen. Wettelijke maatregelen moeten verdere schaalvergroting in de publieke sector tegengaan.
Geen kwaliteitsverbetering
Dat stelt Jos Blank − bijzonder hoogleraar aan de Erasmus Universiteit Rotterdam verbonden als universitair hoofddocent aan de TU Delft − in zijn oratie ‘Illusies over fusies: Een kritische beschouwing over de schaalvergroting in de Nederlandse publieke sector 1985-2012’. Door de schaalvergroting in de publieke sector is de dienstverlening in veel gevallen duurder geworden en worden de beoogde kwaliteitsvoordelen niet hard gemaakt. Ook is de bereikbaarheid en toegankelijkheid na fusies verminderd.
Fusiegolven
Ziekenhuizen zijn vijf keer zo groot geworden, scholen voor middelbaar en beroepsonderwijs ongeveer dertien keer en politiekorpsen 22 keer zo groot, zo heeft Blank in kaart gebracht. Bij de politie en in het onderwijs vloeien de fusies voort uit bewuste beleidskeuzes. Bij ziekenhuizen is het eerder een neveneffect. De schaalvergroting is in veel gevallen verlopen via fusiegolven, aldus Blank.
Prikkels
Prikkels in de bekostiging, prikkels voor het verminderen van de bestuurlijke last en interne schaalprikkels, concurrentieprikkels en persoonlijke prikkels voor bestuurders zijn volgens Blank debet aan de doorgeschoten schaalvergroting. Omdat het moeilijk is deze krachten te beteugelen, pleit Blank voor meer wettelijke maatregelen.
Omdraaien ‘bewijslast’
De bewijslast bij fusieplannen moet worden omgedraaid, stelt Blank voor. Instellingen zouden voortaan ‘kristalhelder’ moeten aantonen dat een fusie bijdraagt aan vergroting van de maatschappelijke welvaart. Nu kan veelal alleen een stokje voor een fusie worden gestoken als er aantoonbaar negatieve effecten worden verwacht.
Blank aanvaardt op 4 september de bijzondere leerstoel Productiviteit Publieke Sector aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. De leerstoel is mogelijk gemaakt door het CAOP en gevestigd bij de Faculteit der Sociale Wetenschappen.